Bezdech senny: Unia Europejska nakazuje badania kierowców oraz kandydatów na kierowców.

Czym jest bezdech senny?

Jako obturacyjny bezdech senny, określa się schorzenie polegające na częstym zaburzenia snu, spowodowanym przerwami w oddychaniu. Charakteryzuje się ono występowaniem epizodów bezdechów oraz spłyconego oddechu w czasie snu i prowadzi do występowania stanów niedotlenienia oraz licznych, nieuświadomionych wybudzeń, nie pozwalając na prawidłowy wypoczynek. W momencie pojawienia się bezdechu, przy zachowanych ruchach oddechowych klatki piersiowej i brzucha, następuje zmniejszenie utlenienia krwi.

Te zaburzenia oddechowe, powtarzające się czasami nawet kilkaset razy w ciągu nocy, trwają od kilkunastu sekund do dwóch minut i kończą się, w wyniku aktywacji układu współczulnego, wybudzeniem. Podczas godziny snu, może dojść do nawet do kilkunastu lub kilkudziesięciu takich epizodów, trwających min. 10 sekund. Rano, osoba chora wstaje niewyspana, mimo prawidłowej ilości snu.

Do najczęstszych objawów bezdechu sennego występujących w nocy należą:

• nieregularne głośne chrapanie,
• bezdechy,
• niespokojny sen, gwałtowne ruszanie nogami,
• częste oddawanie moczu w nocy,
• pocenie się.

Z kolei, objawy występujące w ciągu dnia to:

• niewyspanie,
• uczucie ciągłego zmęczenia,
• senność dzienna,
• poranne bóle głowy,
• osłabienie pamięci,
• problemy z koncentracją,
• zwiększona drażliwość.

Przyczyny obturacyjnego bezdechu sennego

Przyczyną obturacyjnego bezdechu w czasie snu jest obniżone napięcie tkanek miękkich głowy i szyi, które powoduje okresowe zamykanie się wejścia do tchawicy. Podczas snu, u chorego, obniża się napięcie mięśni, ściany górnych dróg oddechowych zbliżają się do siebie, a język i podniebienie miękkie opadają w stronę przełyku, który się zwęża. W taki oto sposób, zostaje zatrzymany przepływ powietrza, co wpływa na niedotlenienie, przyspieszenie rytmu serca i podwyższenie ciśnienia.

Do czynników ryzyka predysponujących do tej choroby, należą: płeć męska (mężczyźni chorują częściej), zaburzenia funkcji gruczołów dokrewnych, niedoczynność tarczycy, akromegalia, skrzywienie przegrody nosowej, przerost migdałków, palenie tytoniu, podeszły wiek, picie alkoholu wieczorem. Przyczyniają się do niego także nieprawidłowości w budowie twarzoczaszki oraz przerost tkanek miękkich i tkanki limfatycznej w obrębie gardła, a także cukrzyca i skłonności genetyczne.

Jednak najpoważniejszym czynnikiem ryzyka jest otyłość. U osób z BMI powyżej 40 kg/m2, między 50. a 70. rokiem życia, ponad połowa mężczyzn i jedna trzecia kobiet ma co najmniej umiarkowaną postać OBS. U pacjentów z nieleczonym zespołem bezdechu sennego, występują często groźne powikłania: takie jak: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna i niewydolność serca, zaburzenia rytmu, a nawet zawał czy udar mózgu.

Statystyki i szacunki w kwestii występowania bezdechu sennego

OBS występuje dość powszechnie, może chorować na niego nawet 22% w populacji mężczyzn oraz 17 proc. w populacji kobiet. Istnieją dane świadczące, że dotyczy on nawet 20 proc. wszystkich Europejczyków. W Polsce, szacuje się, że na bezdech senny cierpieć może ok. 1,5-2 mln osób, nawet 25 proc. mężczyzn i 11 proc. kobiet, z czego około 30 tys. bezwzględnie powinno się leczyć.

W 2014 r,. badaniom w kierunku bezdechu sennego poddało się ponad 13 tys. Polaków, z czego około 4 tys. wymagało leczenia ale zdecydował się na nie jedynie co trzeci badany. Wśród kierowców zawodowych, odsetek osób z OBS jest wyższy w porównaniu z ogólną populacją. W Wielkiej Brytanii, badania naukowe Sharwooda, które niedawno udostępniono wykazały, że nawet 41 proc. zawodowych kierowców ciężarówek mogą być dotknięci OBS.

Bezdech – przyczyną zwiększenia ryzyka na drogach

Jak wynika z badań i analiz, jedną z głównych przyczyn wypadków drogowych jest zaśnięcie za kierownicą. Według danych Komisji Europejskiej, zaśnięcie jest powodem 7 proc. wypadków na europejskich drogach, z czego 17 proc. jest śmiertelnych. Jednakże, według danych Mathis i Schreier, nadmierna senność może odpowiadać nawet za 10–30 proc. wszystkich wypadków.

W Polsce, co roku dochodzi do ponad 500 wypadków spowodowanych zaśnięciem kierowcy. W 2014 r., w 555 takich wypadkach, rannych zostało 846 osób, a zginęło 77. Szereg badań naukowych potwierdza, iż jedną z głównych przyczyn ryzyka senności u kierowców jest bezdech senny, albowiem amerykańska analiza pokazała, że chorzy mają ponad dwukrotnie więcej wypadków drogowych, niż zdrowi kierowcy. Ponadto, ryzyko udziału w więcej niż jednym wypadku samochodowym jest u nich pięciokrotnie wyższe.

Amerykanie policzyli też, iż poddanie leczeniu 500 pacjentów w ciągu trzech lat pozwoliłoby uniknąć 180 poważnych wypadków drogowych i uchronić przed ciężkimi obrażeniami 36 ofiar.

Jak ryzyko wystąpienia senności zwiększa zagrożenie w ruchu?

Istotną grupę w polskiej gospodarce stanowią zawodowi kierowcy. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w sektorze transportu drogowego zatrudnionych jest około 433 tys. osób. Jeśli wierzyć brytyjskim badaniom, 40 proc z nich może być zagrożone bezdechem. Ale nawet jeśli ta liczba jest mniejsza, i tak stanowi ona istotne zagrożenie na naszych drogach. Wielu kierowców, nie postrzega problemów ze snem czy chrapania jako objawów choroby, i nie wie, jak bezdech senny przekłada się na ich zdolność funkcjonowania w ciągu dnia.

Otóż zbadano, iż po 24 godzinach braku snu, trzeźwy kierowca zachowuje się jak osoba z 1 promilem alkoholu we krwi. Natomiast przy występującym bezdechu, kierowca zasypia, często z otwartymi oczami. Ponadto, wstaje on rano niewyspany, co często powoduje rozdrażnienie i brak koncentracji podczas prowadzenia pojazdu.

Nowe przepisy Unii Europejskiej

W związku z istniejącymi dowodami, iż obturacyjny bezdech senny stanowi istotną przyczynę zmęczenia za kierownicą, eksperci UE opracowali nowe standardy i raport dotyczący postępowania z kierowcami, u których podejrzewa się bezdech senny.

W dyrektywie z 1 lipca 2014 r., jednoznacznie określono, że bezdech senny jest jednym z największych czynników ryzyka wypadków samochodowych, i Komisja Europejska 31 grudnia 2015 r. wprowadziła w całej Unii Europejskiej nowe przepisy dotyczące kierowców z tym schorzeniem. 

Od stycznia 2016 roku, Polska zobowiązała się wdrożyć dyrektywę, nakazującą badania bezdechu sennego u zawodowych kierowców,

Badania bezdechu sennego dla zawodowych kierowców

Według rozporządzenia ministra zdrowia, lekarz badający kierowcę może nie dopuścić go do jazdy, jeśli podejrzewa bezdech albo dowie się, że pacjent jest chory i się nie leczy. Jednakże, osoby, u których został on stwierdzony, mogą dalej kierować pojazdami, jeżeli podejmą odpowiednią kurację. 

Według nowych przepisów, lekarze badający kierowców oraz osób starających się o prawo jazdy mają obecnie obowiązek sprawdzania, czy nie cierpią oni na bezdech, a w razie podejrzeń zalecenie dodatkowych badań. Przy późniejszym rozpoznawaniu choroby, dla wykonania badania bezdechu sennego u zawodowych kierowców stosuje się polisomnografię lub inne badanie bezdechu sennego tzw. poligraficzne. Pozwalają one na dokładne określenie liczby zdarzeń oddechowych przypadających na godzinę snu. Natomiast przy stwierdzeniu bezdechu obturacyjnego, jedną z głównych metod leczenia, oprócz skutecznej farmakoterapii, jest zastosowanie aparatu utrzymującego ciągłe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych.

Aby zostać zakwalifikowaną jako epizod bezdechu sennego, przerwa w oddychaniu podczas snu musi trwać ponad 10 sekund. Ustalenie liczby bezdechów i pomagają określić takie wskaźniki, jak AHI (ang. Apnoea-Hipopnea Index) lub RDI (ang. Respiratory Disturbance Index), które pomagają wa rozpoznaniu choroby i ocenie stopnia jej ciężkości.

Inne badanie bezdechu sennego dla zawodowych kierowców pozwala określić stopień zmęczenia. Oceniane jest ono wg określonych skal, m.in. Skali Senności Epworth. Według kryteriów proponowanych przez ekspertów American Academy of Sleep Medicine, OBS można potwierdzić, jeśli liczba bezdechów i spłyceń oddychania w czasie godziny snu jest równa lub większa niż 5, przy obecności przynajmniej dwóch spośród 4 wymienionych objawów:

• chrapanie nawykowe
• uczucie duszenia lub dławienia się w nocy
• częste wybudzenia w czasie snu
• upośledzenie koncentracji,.

Ze względu na tzw. współczynnik AHI, bezdech senny jest dzielony na trzy postaci: łagodną, umiarkowaną i ciężką.